In onze moderne samenleving is participatie uitgegroeid tot een essentieel begrip. We leven in een participatiesamenleving, en met de invoering van de Participatiewet is dit onderwerp actueler dan ooit. Maar wat houdt participatie precies in?
Deelnemen is niet je zin krijgen
Volgens Van Dale betekent het “het hebben van aandeel in iets,” afgeleid van de Latijnse woorden pars (deel) en cipere (nemen).
Heldere definitie van participatie
Het Kennisknooppunt Participatie beschrijft het als volgt:
“Participatie is een proces waarbij individuen, groepen en organisaties invloed uitoefenen op en controle delen over collectieve vraagstukken, beslissingen of diensten die hen aangaan” (Erasmus Universiteit Rotterdam).
Welke betekenis geven we er aan?
In al mijn verandertrajecten speelt participatie een cruciale rol. Of het nu gaat om commerciële organisaties of gemeentelijke projecten, ik heb participatie op diverse manieren vormgegeven. De uitdaging ligt in het balanceren van de wensen van de deelnemers met het collectieve doel van de organisatie. De deelnemers willen hun ideeën weerspiegeld zien, terwijl de organisatie zich richt op het grotere geheel.
In dit proces bedienen de participanten de zeilen en de organisator is de kapitein die de koers uitzet. Voor mij is meedenken en meebepalen de essentie van participatie. Te vaak wordt participatie gereduceerd tot een simpele aankondiging in een wijkkrant; dat is informatie, geen echte participatie.
In de projecten die ik begeleid, organiseren we regelmatig participatiemomenten. Dit kan variëren van het optimaliseren van een IT-systeem zodat gebruikers eenvoudig kunnen werken, tot het creëren van een autoluwe wijk die aansluit bij de behoeften van de bewoners. Ook het opstellen van spelregels voor een ondernemersgroep, die zowel binnen de wet als in lijn met hun ondernemerschap past, is een belangrijk aspect van mijn werk.
Wat mij energie geeft, is het samenwerken met groepen en het creatief vormgeven van bijeenkomsten om samen te werken aan een gemeenschappelijk doel. De grootste uitdaging binnen participatie is vaak de aanwezige gesprekspartner die goed voorbereid is en met een duidelijk doel deelneemt: zijn eigen standpunt doordrukken. Zijn of haar wil is de enige weg. En dat is nu juist waar het bij participatie niet om gaat. Dat kan als je een aanvraag indient voor een dakkapel op je eigen huis. Niet om een groepsdoel te bereiken.
Participatie begint voor mij met betekenisgeving en duiding. Wat verstaan we onder participatie, en wanneer zijn we tevreden als organisatie en deelnemers? Het is belangrijk om van tevoren duidelijk te maken dat het onmogelijk is om iedereen blij te maken als we alleen vanuit ons eigen perspectief denken. Door vanuit het collectief te denken en ons in de schoenen van anderen te verplaatsen, kunnen we vaak wel tot een oplossing komen die voor de meeste mensen werkt. Zij blij, en ik blij.